Til 2030

Skuldbindingar gagnvart Evrópusambandinu – 2021-2030 

Losun Íslands er skipt í þrjá skuldbindingarflokka:

• Samfélagslosun inniheldur aðallega losun frá vegasamgöngum, landbúnaði, sjávarútvegi, jarðvarmavirkjunum, vörunotkun og úrgangi. Skuldbinding Íslands í samfélagslosun hefur ekki enn verið staðfest. Líklegt er að krafan verði að draga úr losun um 41% árið 2030 miðað við 2005. Ísland mun einnig fá svokallaðar árlegar losunarúthlutanir (Annual Emission Allocations, AEAs) fyrir hvert ár tímabilsins 2021–2030. Ef Ísland stenst ekki skuldbindingar þarf að gera upp umframlosun með því að kaupa losunarúthlutanir frá öðrum ríkjum Evrópska efnahagssvæðisins (EES). 
• Losun frá landnotkun á við um alla losun og bindingu vegna hvers konar landnotkunar og skógræktar. Á fyrri helmingi tímabilsins (2021-2025) má nettólosun ekki aukast umfram ákveðin viðmið og á seinni helmingi tímabilsins (2026-2030) verður samdráttarkrafa. Sú krafa liggur ekki fyrir enn. 
• Undir viðskiptakerfi ESB með losunarheimildir fellur losun frá stóriðju, flugi og sjóflutningum innan Evrópska efnahagssvæðisins (EES). Það eru ekki neinar beinar skuldbindingar fyrir íslenska ríkið; hvert fyrirtæki ber sjálft ábyrgð á að standa skil á losunarheimildum.   
  
  
  

Ísland hefur innleitt reglur Evrópusambandsins um samdrátt í losun til og með 2030, með upptöku viðeigandi reglugerða inn í EES samninginn. Losun á tímabili 2021-2025 verður gerð upp á árunum 2027-2028, og losun á tímabili 2026-2030 á árunum 2032-2033. 

Markmið gagnvart Parísarsamningnum: Landsákvarðað framlag Íslands til 2030 

Ísland er aðili að rammasamningi Sameinuðu þjóðanna um loftslagsmál (e. United Nations Framework Convention on Climate Change; UNFCCC). Undir þeim rammasamningi var Parísarsamningurinn samþykktur árið 2015. Aðalmarkmið samningsins er að halda hækkun hitastigs jarðar undir 2°C miðað við meðalhitastig við upphaf iðnvæðingarinnar en jafnframt skuli leitast við að halda hækkuninni undir 1,5°C. Að auki miðar samningurinn að því að efla getu ríkja til að takast á við afleiðingar loftslagsbreytinga með aðlögun og stuðningi þróaðra ríkja við þróunarríki og viðkvæmari lönd. 

Samkvæmt samningnum eiga aðildarríkin að setja sér markmið um að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, svonefnd landsákvörðuð framlög (Nationally Determined Contributions; NDCs).  

Landsákvarðað framlag Íslands til 2030 endurspeglar skuldbindingar Íslands samkvæmt losunarbókhaldsreglum Evrópusambandsins og eru eftirfarandi: 

• Fyrir samfélagslosun er markmið Íslands að draga úr 41% losun árið 2030 miðað við 2005.¹ 
• Fyrir losun vegna landnotkunar er markmið Íslands að standast kröfur ESB regluverksins. 
• Hvað varðar losun sem fellur undir viðskiptakerfi ESB með losunarheimildir er markmið Íslands að taka þátt í kerfinu og standast allar kröfur sem kerfið settur. 

¹ Skuldbindingin fyrir árið 2030 byggir á samfélagslosun ársins 2005 eins og hún kemur fram í ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar nr. 29/2022 (3109 þúsund tonn CO₂-ígildi). Línuritið sýnir hins vegar nýjustu losun skv. losunarbókhaldi sem hefur tekið breytingum. Það veldur því að losunartalan fyrir 2005 er ekki sú sama og í ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar.

Til 2035

Landsákvarðað framlag Íslands til 2035 til Parísarsamningsins er áfram skipt í skuldbindingaflokkana samfélagslosun, landnotkun og viðskiptakerfi ESB, þrátt fyrir að ESB hafi ekki enn útfært hvernig regluverkið verði eftir 2030. Landsákvarðað framlag Íslands til 2035 er eftirfarandi: 

• Fyrir samfélagslosun er markmið að draga úr losun um 50-55% miðað við árið 2005. 
• Fyrir landnotkun er markmið að draga úr losun um 400-500 þúsund tonn CO₂-ígildi miðað við árið 2025. 
• Fyrir losun sem fellur undir viðskiptakerfi ESB með losunarheimildir er markmið Íslands áframhaldandi þátttaka í kerfinu. Einnig er markmið Íslands að halda áfram að styðja við nýsköpun og föngun, nýtingu og förgun koldíoxíðs, með áherslu á atvinnugreinar sem falla undir viðskiptakerfið. 

Hvernig er gagnaskilum háttað?

Árlega skilar Umhverfis- og orkustofnun landsskýrslu um losun gróðurhúsalofttegunda (National Inventory Report; NIR) til Evrópusambandsins og rammasamnings Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar (United Nations Framework Convention on Climate Change; UNFCCC) í samræmi við skuldbindingar Íslands í loftslagsmálum.

Losun frá alþjóðaflugi og alþjóðasiglingum er metin og kemur fram í losunarbókhaldinu en er ekki hluti af losun sem telur gagnvart alþjóðlegum skuldbindingum Íslands, nema losun sem kemur frá flugi og siglingum sem falla undir viðskiptakerfi ESB með losunarheimildir.

Samkvæmt skuldbindingum Íslands gagnvart UNFCCC og samkomulagi Íslands og ESB um fyrirkomulag losunarbókhalds fyrir gróðurhúsalofttegundir eru gagnaskil á fyrri hluta hvers árs. Hér er farið nánar yfir þau skil og þær tímasetningar sem Íslandi hefur skuldbundið sig til að vinna eftir.

• Í síðasta lagi 31. júlí ár hvert ber að skila bráðabirgðatölum til ESB sem endurspegla losun ársins á undan. Gögnin teljast bráðabirgðagögn bæði vegna þess að gagnaveitendur hafa í mörgum tilfellum einungis skilað bráðabirgðagögnum til Umhverfis- og orkustofnunar á þessum tímapunkti og einnig vegna þess að þarna hafa útreikningarnir ekki farið í gegnum alla rýni, þar með talda úttektar- og gæðaferla, sem þarf að framkvæma áður en lokatölum er skilað.
• Í síðasta lagi 15. janúar ár hvert ber að skila bráðabirgðatölum til ESB fyrir öll árin (frá 1990 til og með árinu tveimur árum fyrir skil). Þessi gögn eru búin að fara í gegnum gæðaferla hjá Umhverfis- og orkustofnun, en hafa ekki farið í rýni hjá sérfræðingum ESB.
• Í síðasta lagi 15. mars ár hvert ber að skila tölum og skýrslu til ESB fyrir öll árin (frá 1990 til og með árinu tveimur árum fyrir skil). Þessi gögn eru búin að fara í gegnum úttekt á vegum ESB, og eru tölurnar uppfærðar í samræmi við athugasemdir úttektaraðila. Á sama tíma, annað hvert ár, ber einnig að skila upplýsingum um stefnur og aðgerðir í loftslagsmálum ásamt framreiknaðri losun gróðurhúsalofttegunda fram til ársins 2055.
• Í síðasta lagi 15. apríl ár hvert ber að skila lokatölum og lokaskýrslu fyrir öll árin (frá 1990 til og með árinu tveimur árum fyrir skil) til UNFCCC. Um leið og þeim er skilað eru öll gögn og skýrslur birtar á vefsíðu UNFCCC. Þessi skil teljast sem opinber lokaskil.

Einnig ber að skila tölulegum upplýsingum og skýrslu um stöðu gagnvart Parísarsamningnum til UNFCCC. Skýrslan inniheldur m.a. upplýsingar um sögulega og framreiknaða losun, um stefnur og aðgerðir í loftslagmálum, um aðlögun að loftslagsbreytingum sem og um þróunaraðstoð í þágu loftslagsmála. Þessari skýrslu, sem ber heitið „Biannual Transparency Report“, var skilað í fyrsta skipti í september 2025 af Umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytisins og er aðgengileg á vefsíðu Loftslagssamningsins.

Sífellt er unnið að endurbótum á losunarbókhald Íslands til að auka gæði og áreiðanleika gagnanna og einnig er bókhaldið rýnt mjög reglulega af sérfræðingum UNFCCC. Þetta gerir það að verkum að stundum þarf að gera breytingar á tölum sem leiða til þess að skila þarf tölunum aftur til UNFCCC á milli hefðbundinna skila.