Auglýsing: Styrkir til loftslagsvænna tæknilausna í landbúnaði

Starfsfólk Umhverfis- og orkustofnunar vinnur nú að umbótaverkefni tengdu græna bókhaldinu sem miðar að því að einfalda og bæta aðgengi að upplýsingum um stöðuna á umhverfisvænni starfsemi  ríkisstofnana. Verkefnið snýst um að þróa miðlægt mælaborð sem byggir á rauntímagögnum úr bókhalds- og mannauðskerfum Fjársýslunnar. Með þessu færist grænt bókhald frá handvirkri gagnasöfnun yfir í sjálfvirka og samræmda gagnamiðlun sem sparar ríkinu verulegan tíma og fjármuni. Samskipti við Fjársýsluna og Fjármála- og efnahagsráðuneytið hófust í mars 2025 og hefur verið unnið markvisst að því að koma á traustum gagnatengingum. Þær tengingar urðu virkar í byrjun október og hefur starfsfólk UOS síðan þá unnið að því að greina gögnin og skilgreina þær umbætur sem þarf á rafrænum reikningum til að mælaborðið geti orðið að veruleika. Vonir standa til að mælaborðið verði aðgengilegt fyrir lok árs 2025. Með þessari breytingu verður Umhverfis-og orkustofnun kleift að fylgjast með umhverfisgögnum í rauntíma og bregðast fyrr við, auk þess sem verkefnið mun spara tugir milljóna á ársgrundvelli í vinnusparnaði innan ríkisins.

Flokkunarleiðbeiningar Umhverfis- og orkustofnunar eru komnar út á PDF formi á íslensku, ensku og pólsku. Þær eru ætlaðar fyrir heimili, húsfélög, fyrirtæki, stofnanir og fleiri sem vilja nýta sér þær.

Loftslags- og orkusjóður auglýsir 600 milljónir króna í styrki til nýsköpunar í jarðvarmanýtingu. Jarðhiti er ein mikilvægasta auðlind Íslendinga. Yfir 90% af húshitun hér á landi byggir á jarðvarma og um 30% raforkuframleiðslu. Brýnt er að viðhalda og styrkja enn frekar samkeppnishæfni Íslands á sviði jarðhitanýtingar og ýta undir nýsköpun og tækniþróun á þessu sviði. Í samræmi við þetta hefur umhverfis-, orku og loftslagsráðherra ákveðið að fela Loftslags- og orkusjóði að styrkja nýsköpun á sviði jarðvarmanýtingar um allt að 600 milljónir króna. Styrkhæfi verkefna og áherslur Styrkir verða veittir til orkufyrirtækja og annarra fyrirtækja sem nýta jarðvarmaauðlindina. Áhersla skal fyrst og fremst lögð á að styrkja verkefni sem falla undir eftirfarandi áherslur: A.     Ný tækni til raforkuframleiðslu úr jarðvarma Verkefni á sviði djúpborunar, endurbætt jarðhitakerfi (e. Enhanced Geothermal Systems), raforkuframleiðslu úr lágvarma, nýrrar bortækni og fleira. B.     Fjölnýting jarðhita Verkefni sem auka verðmætasköpun með beinni eða óbeinni fjölnýtingu jarðhita, til dæmis með nýjum framleiðsluferlum eða notkunarformum, sérstaklega þar sem loftslagsáhrif eru jákvæð og verkefni hafa ekki áður notið stuðnings úr öðrum opinberum sjóðum. C.    Nýting jarðhita til húshitunar Nýjar aðferðir við nýtingu jarðhita, meðal annars með varmadælum, aukinni nýtni eða hagkvæmni, og uppbyggingu sem dregur úr rafhitunarkostnaði og styður við fjölgun notenda. Almennar boranir eða hefðbundin uppbygging dreifikerfa teljast ekki styrkhæfar. Við mat á umsóknum skal meðal annars horft til þjóðhagslegrar hagkvæmni, byggðasjónarmiða og áhrifa á nærsvæði, auk gæða gagna og undirbúnings. Styrkhlutfall, styrkfjárhæðir og fleira Styrkupphæð fyrir hvert verkefni getur numið allt að þriðjungi af heildarkostnaði, gegn mótframlagi umsækjanda. Umsækjendur skulu leggja fram mótframlag sem nemur að minnsta kosti tveimur þriðju hluta kostnaðar. Skipting greiðslna skal vera eftirfarandi: Framvindugreiðsla (75%) greiðist samkvæmt samningi og framlagningu gagna. Lokagreiðsla (25%) er greidd þegar lokaskýrsla hefur verið samþykkt. Umsóknir Eftirfarandi gögn skulu fylgja umsókn: Upplýsingar um umsækjanda eða umsækjendur, þátttakendur og samstarfsaðila. Nafn, kennitala, netfang og símanúmer tengiliðar við sjóðinn. Lýsing á verkefninu og því hvernig það samræmist markmiðum og áherslum Loftslags- og orkusjóðs. Lýsing á þekkingu á jarðhita viðkomandi svæðis, með tilvísun í fyrri rannsóknir eftir því sem við á. Tíma- og verkáætlun. Sundurliðuð fjárhagsáætlun verkefnis og upplýsingar um fjármögnun. Lýsing á hagkvæmni verkefnis, að teknu tilliti til síðari áfanga. Umsóknarfrestur er til 20. desember 2025. Sótt er um á www.orkusjodur.is

Umhverfis- og orkustofnun lét nýverið taka setsýni á fimm stöðum á sjávarbotni í Faxaflóa til þess að kanna umfang örplasts.  Niðurstöður eru væntanlegar á næsta ári. Sýnatökustaðir Sýni voru tekin á fimm stöðum í Faxaflóa. Meira örplast frá skólpi Árið 2023 var gerð forkönnun á umfangi örplasts í sjávarseti í Faxaflóa. Þá sýndu niðurstöður að magn og gerðir örplastsagna voru mjög breytilegar á milli sýnatökustaða. Fjöldi örplastagna var hæstur á stöðvum 3 og 5. Stöð 3 er við skólpútrás.   Helstu plastgerðir sem fundust voru: 74% PP - Til dæmis notað í matarumbúðir, húsgögn og textíl. 16% PE - Til dæmis notað í eldhúsáhöld, leikföng, rör og plastpoka. 5% akrýlöt/pólýúretan/lakk. 2% PS - Til dæmis frauðplast. 1% manngerður sellulósi. 1% EVA - Mjúkt plast, til dæmis notað í sandala, jógamottur, baðleikföng og einangrun í snúrum. 1% PVC - Hart plast, til dæmis notað í leikföng, gólfefni, skó, töskur. 1% PA - Til dæmis notað í nælonsokkabuxur og veiðafæri. Stöðvar 3 og 5 sýndu meiri fjölbreytileika á plastgerðum, þar á meðal akrýlöt/pólýúretan/lakk, PVC, PA og manngerðan sellúlósa. Nánar um mismunandi tegundir plasts hjá Sænsku efnastofnuninni. Sérfræðingar á rannsóknasetri Háskóla Íslands á Suðurnesjum sáu um sýnatökurnar. Örplast víða í vistkerfinu Aðrar rannsóknir á örplasti á Íslandi hafa sýnt að það finnst víða, meðal annars í kræklingi, maga fýla og fiska (þorski og ufsa). Þetta bendir til þess að örplast sé nú þegar til staðar í vistkerfum við Ísland, þó að umfang þess sé lítt þekkt og mælingar á örplasti í botnseti hafi verið mjög fáar. Sjávarbotninn gefur góða mynd Það er mikilvægt að fylgjast með örplasti á sjávarbotni því mikið af því örplasti sem fer í hafið sekkur á botninn og safnast þar fyrir. Þannig virkar sjávarbotninn eins og geymsla fyrir örplast og sýnir hvernig mengunin hefur safnast upp og ástand sjávarins til lengri tíma. Með vöktuninni er hægt að: Fá vísbendingar um mengunarstig og þróun þess yfir tíma. Greina mögulegar uppsprettur, til dæmis frá skólpi eða iðnaði við strendur. Meta áhrif á lífríki, þar sem botndýr geta innbyrt örplast sem síðan fer upp fæðukeðjuna. Styðja við stefnumótun og aðgerðir til að draga úr plastmengun í hafinu. Framkvæmd og greining Sýnatökurnar voru framkvæmdar af Rannsóknasetri Háskóla Íslands á Suðurnesjum. Sýnin eru svo send til Bretlands á sérhæfða rannsóknastofu Cefas (Centre for Environment Fisheries and Aquaculture Science) sem sér um greiningar á örplastinu í sýnunum. Von er á niðurstöðum á næsta ári. Plastflaska sem fannst í strandhreinsun í Engey árið 2023. Ráð til að sporna við örplasti Hvað geta einstaklingar gert til að sporna við örplasti í umhverfinu? Minnka plastnotkun almennt. Velja fjölnota poka, drykkjarflöskur og matarílát í stað einnota plastvara. Forðast vörur í óþarfa plastumbúðum. Þvottur og fataval. Gerviefni eins og pólýester, nælon og akrýl losa örplast í þvotti. Velja frekar fatnað úr náttúrulegum trefjum (bómull, ull, hör) þegar þess er kostur. Rétt flokkun og förgun úrgangs. Tryggja að plast fari í endurvinnslu og ekki út í náttúruna. Ekki sturta bleyjum, blautklútum eða hreinlætisvörum í klósettið — mörg þessara efna innihalda plast. Vanda val á snyrtivörum. Velja vörur merktar microplastic-free eða biodegradable. Forðast skrúbbvörur með plastögnum (oft merkt sem „polyethylene“ eða „polypropylene“ í innihaldslýsingu).