Úthlutun styrkja úr jarðhitaleitarátaki 2025

Íslendingar losa sig við hátt í 10 tonn af fötum á dag. Gæði á fötum fara dvínandi. Aðeins um lítill hluti af fötunum kemst í endurnotkun innanlands. Saman gegn sóun og Samband íslenskra sveitarfélaga hafa blásið til herferðar til að vekja athygli á textílvandanum. Markmið herferðarinnar er að hvetja fólk til að: Kaupa minna Nýta betur þann textíl sem það á Ókeypis sendingarkostnaður, rándýr langtímaáhrif Frá árinu 2023 hafa sveitarfélög borið ábyrgð á því að safna fötum, skóm og öðrum textíl sem íbúar vilja losa sig við. Söfnun, flutningur og önnur meðhöndlun á þessum úrgangi hefur reynst sveitarfélögunum mjög íþyngjandi og kostnaðarsöm. Þessum kostnaði væri betur varið í önnur verkefni innan sveitarfélaganna. Föt í verri gæðum Eftirspurn eftir notuðum fötum hefur dregist mikið saman á heimsvísu. Ástæðuna má rekja til uppgangs hraðtísku og aukinna fatakaupa. Á sama tíma og magnið hefur aukist hafa gæði fatanna versnað. Í dag endar hluti notaða textílsins sem sendur er úr landi í brennslu til orkuendurnýtingar. Það er textíll sem hvorki er hæfur til endurnotkunar né endurvinnslu vegna gæða. Brennsla til orkuendurnýtingar er skárri leið fyrir notuð föt en urðun. Besta leiðin er auðvitað að minnka sóun og nýta fötin sín vel og lengi. Mikilvægt að flokka Enn er mikilvægt að fólk haldi áfram að flokka textíl rétt. Endurvinnsla, endurnotkun og endurnýting á textíl er mun skárri leið fyrir umhverfið en að láta urða hann. Hvað er hægt að gera? Það er margt sem við getum gert til að vera partur af lausninni. Það mikilvægasta er að draga úr neyslu þar sem innkaupin ráðast í dag að miklu leyti af löngun en ekki þörfum. Einnig eru til ýmis ráð til að auka líftíma fatnaðar, sem samræmist hugmyndafræði hringrásarhagkerfisins. Kaupa minna af fötum Nota fötin lengur Kaupa notað Leigja eða fá lánaðar flíkur við sérstök tilefni Koma fötum í áframhaldandi notkun Skila fötum á rétta staði Eftirspurn eftir notuðum fötum hefur dregist mikið saman á heimsvísu.

Umhverfis- og orkustofnun lét nýverið taka setsýni á fimm stöðum á sjávarbotni í Faxaflóa til þess að kanna umfang örplasts.  Niðurstöður eru væntanlegar á næsta ári. Sýnatökustaðir Sýni voru tekin á fimm stöðum í Faxaflóa. Meira örplast frá skólpi Árið 2023 var gerð forkönnun á umfangi örplasts í sjávarseti í Faxaflóa. Þá sýndu niðurstöður að magn og gerðir örplastsagna voru mjög breytilegar á milli sýnatökustaða. Fjöldi örplastagna var hæstur á stöðvum 3 og 5. Stöð 3 er við skólpútrás.   Helstu plastgerðir sem fundust voru: 74% PP - Til dæmis notað í matarumbúðir, húsgögn og textíl. 16% PE - Til dæmis notað í eldhúsáhöld, leikföng, rör og plastpoka. 5% akrýlöt/pólýúretan/lakk. 2% PS - Til dæmis frauðplast. 1% manngerður sellulósi. 1% EVA - Mjúkt plast, til dæmis notað í sandala, jógamottur, baðleikföng og einangrun í snúrum. 1% PVC - Hart plast, til dæmis notað í leikföng, gólfefni, skó, töskur. 1% PA - Til dæmis notað í nælonsokkabuxur og veiðafæri. Stöðvar 3 og 5 sýndu meiri fjölbreytileika á plastgerðum, þar á meðal akrýlöt/pólýúretan/lakk, PVC, PA og manngerðan sellúlósa. Nánar um mismunandi tegundir plasts hjá Sænsku efnastofnuninni. Sérfræðingar á rannsóknasetri Háskóla Íslands á Suðurnesjum sáu um sýnatökurnar. Örplast víða í vistkerfinu Aðrar rannsóknir á örplasti á Íslandi hafa sýnt að það finnst víða, meðal annars í kræklingi, maga fýla og fiska (þorski og ufsa). Þetta bendir til þess að örplast sé nú þegar til staðar í vistkerfum við Ísland, þó að umfang þess sé lítt þekkt og mælingar á örplasti í botnseti hafi verið mjög fáar. Sjávarbotninn gefur góða mynd Það er mikilvægt að fylgjast með örplasti á sjávarbotni því mikið af því örplasti sem fer í hafið sekkur á botninn og safnast þar fyrir. Þannig virkar sjávarbotninn eins og geymsla fyrir örplast og sýnir hvernig mengunin hefur safnast upp og ástand sjávarins til lengri tíma. Með vöktuninni er hægt að: Fá vísbendingar um mengunarstig og þróun þess yfir tíma. Greina mögulegar uppsprettur, til dæmis frá skólpi eða iðnaði við strendur. Meta áhrif á lífríki, þar sem botndýr geta innbyrt örplast sem síðan fer upp fæðukeðjuna. Styðja við stefnumótun og aðgerðir til að draga úr plastmengun í hafinu. Framkvæmd og greining Sýnatökurnar voru framkvæmdar af Rannsóknasetri Háskóla Íslands á Suðurnesjum. Sýnin eru svo send til Bretlands á sérhæfða rannsóknastofu Cefas (Centre for Environment Fisheries and Aquaculture Science) sem sér um greiningar á örplastinu í sýnunum. Von er á niðurstöðum á næsta ári. Plastflaska sem fannst í strandhreinsun í Engey árið 2023. Ráð til að sporna við örplasti Hvað geta einstaklingar gert til að sporna við örplasti í umhverfinu? Minnka plastnotkun almennt. Velja fjölnota poka, drykkjarflöskur og matarílát í stað einnota plastvara. Forðast vörur í óþarfa plastumbúðum. Þvottur og fataval. Gerviefni eins og pólýester, nælon og akrýl losa örplast í þvotti. Velja fatnað úr náttúrulegum trefjum (bómull, ull, hör). Nota þvottapoka eða síur (t.d. Guppyfriend eða Filtrol) sem fanga örplast úr skolvatni. Rétt flokkun og förgun úrgangs. Tryggja að plast fari í endurvinnslu og ekki út í náttúruna. Ekki sturta bleyjum, blautklútum eða hreinlætisvörum í klósettið — mörg þessara efna innihalda plast. Vanda val á snyrtivörum. Velja vörur merktar microplastic-free eða biodegradable. Forðast skrúbbvörur með plastögnum (oft merkt sem „polyethylene“ eða „polypropylene“ í innihaldslýsingu).

Íslenska sauðkindin var í sviðsljósinu í norrænu hugmyndahraðhlaupi á sviði líftækni og hringrásarlausna sem fór fram í Reykjavík um miðjan október. Yfirskriftin var Arctic Bio Hack. Þátttakendur frá Grænlandi, Færeyjum, Íslandi og Noregi unnu að nýjum leiðum til að nýta hliðarafurðir úr landbúnaði, með áherslu á ull, blóð, bein og innyfli. Markmiðið var að breyta „úrgangi“ í verðmæti og finna loftslagsvænar og staðbundnar lausnir með verðmætasköpun að leiðarljósi. Nýstárlegar hugmyndir til að fullnýta afurðir Hugmyndirnar sem spruttu upp á viðburðinum spönnuðu vítt svið. Til dæmis: Aðferð til að þurrka blóð sem hluta af vinnsluferli sláturhúsa og einangra þannig mikilvæg bætiefni sem nýtast í önnur matvæli. Eldtefjandi húðunarefni unnið úr duftuðum beinum. Tveggja daga dagskrá Hugmyndahraðhlaupið stóð yfir í tvo daga. Fyrri daginn var lögð áhersla á að veita þátttakendum innblástur, að móta teymi og kynna verkfæri eins og Lean Canvas. Seinni daginn fengu þátttakendur þjálfun í kynningum. Í lok viðburðarins höfðu myndast fjögur teymi sem kynntu frumlegar hugmyndir og skýrar verkáætlanir um næstu skref. Flytja þekkingu milli landa og atvinnugreina Arctic Bio Hack sýnir að samvinna þvert á lönd og landsvæði er mikilvæg fyrir nýsköpun. Með því að fá ólíka aðila að sama borði færist þekking á milli landa og atvinnugreina. Það hraðar framþróun, eykur líkur á nýjum lausnum og styrkir nýsköpunarumhverfið. Þátttakendahópurinn var mjög fjölbreyttur. Þar á meðal voru: Sauðfjárbændur. Lífefnafræðingar. Hönnuðir. Landsliðsmenn í matreiðslu. Raðfrumkvöðlar. Umhverfisfræðingar. Aðilar úr vinnslu og rannsóknum. „Vikan í Reykjavík var ótrúlega hvetjandi. Sama hvort unnið er með fisk eða kind, þá eru áskoranirnar þær sömu og tækifærin líka,“ sagði Andreas Lyhammer sem tók þátt í Arctic Bio Hack í annað sinn. Heimsókn hans undirstrikar hvernig Arctic Bio Hack tengir saman hugvit og iðnað. Fyrirtækið hans Havdis var stofnað út frá vinnu Arctic Bio Hack í sumar. Þar var áhersla á fullnýtingu þorsks. Samstarfsverkefni Arctic Bio Hack á Íslandi er samstarfsverkefni KLAK - Icelandic Startups, VIS, Bioregion Institute og Hringrásarklasans hjá Umhverfis- og orkustofnun sem tengir saman hugvit, vísindi og iðnað. Fulltrúar Umhverfis- og orkustofnunar í Arctic Bio Hack voru Birgitta Stefánsdóttir, sérfræðingur í teymi hringrásarhagkerfis, Þorbjörg Sandra Bakke teymisstjóri í teymi hringrásarhagkerfis og Halla Einarsdóttir, umhverfisverkfræðingur á skrifstofu forstjóra.

Loftslags- og orkusjóður hefur úthlutað rúmlega 1,3 milljörðum króna í styrki til verkefna sem stuðla að samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda á beinni ábyrgð Íslands eða fela í sér nýsköpun á sviði umhverfis-, orku og loftslagsmála. Alls hljóta 109 verkefni styrk að þessu sinni: 34 verkefni sem fela í sér orkuskipti í samgöngum 44 verkefni sem fela í sér orkuskipti í rekstri eða orkusparnað 22 í flokki hringrásarhagkerfis 9 verkefni í flokki nýsköpunar eða innleiðingar nýrrar tækni Skoða úthlutanir Ávinningur af verkefnunum Ávinningur vegna styrktra verkefna á sviði orkuskipta í samgöngum og rekstri er metinn 8,7 milljón olíulítrar á ári. Það samsvarar eldsneytisnotkun um það bil 8.655 bíla árlega. Heildarsamdráttur í losun gróðurhúsalofttegunda í þessum tveimur flokkum er áætlaður 22.172 tonn CO₂-íg/ári, þar af um 18.528 tonn af CO₂-íg á ári vegna styrktra verkefna á sviði samgangna. Það jafngildir 2,1% af allri losun frá vegasamgöngum árið 2024. Heildarraforkusparnaður og/eða raforkuframleiðsla vegna allra styrkverkefna í þessum flokkum er áætluð 2,9 GWst/ári.